Bạn đang xem: Nghi lễ thờ cúng tổ tiên
thánh địa họ Trương nước ta ở thị xã Thiên Tôn, ninh bình là công trình cấp quốc gia.
Nguồn nơi bắt đầu tín ngưỡng thờ tự tổ tiên
Theo nhà nghiên cứu và phân tích Trần Đăng Sinh: “Tổ tiên là khái niệm dùng để làm chỉ những người có thuộc huyết thống mà lại đã mất như cụ, kỵ, ông bà, cha mẹ... Những người dân đã tất cả công sinh thành với nuôi dưỡng, có ảnh hưởng lớn đến đời sống vật chất và niềm tin tới cụ hệ bé cháu”.
Các nhà nghiên cứu không thống tuyệt nhất trong việc xác định thờ cúng ông cha là tôn giáo xuất xắc tín ngưỡng. Cúng cúng tiên tổ thoạt nhìn rất có thể coi sẽ là tôn giáo, vì phần nhiều các nhà đều phải sở hữu bàn thờ, hầu hết làm số đông nghi thức bái cúng trang trọng và thành kính, nghĩa là gồm những tín hiệu của tôn giáo.
Nhưng đó không phải là tôn giáo nếu đọc theo nghĩa ngặt nghèo của khái niệm này. Thờ cúng tổ tiên không tồn tại những đạo giáo thống nhất, không có giáo hội với những phương pháp nghiêm ngặt như thường nhìn thấy các tôn giáo xưa cùng nay.
Ở khu vực miền bắc nước ta, không ít người dân gọi thờ cúng tiên sư cha là đạo cúng tổ tiên. Tuy nhiên, một số nhà nghiên cứu cho rằng, dân chúng ý niệm “đạo” tại chỗ này không tức là một tôn giáo, như đạo Công giáo, đạo Phật, đạo Hồi... Mà nên hiểu nó như là đạo lý làm cho người, đạo làm con, đạo hiếu nghĩa.
Tín ngưỡng cúng cúng tổ tiên được có mặt từ xa xưa cùng tồn tại sinh hoạt nhiều dân tộc bản địa trên chũm giới. Ở Việt Nam, tín ngưỡng thờ cúng tiên nhân là một loại hình tín ngưỡng dân gian, xuất phát điểm từ quan niệm “vạn vật hữu linh” - hầu hết vật đều phải sở hữu linh hồn, người Việt cũng như các dân tộc bản địa khác trên nhân loại tôn sùng các vị thần cổ sơ tuyệt nhất là các nhiên thần, đặc biệt là thần cây, thần đá, thần núi, thần sông nước... Việc nhân hóa những thần tự nhiên và thoải mái đã tạo ra một bước chuyển cho vấn đề hình thành hệ thống nhân thần.
Khi con người ban đầu khám phá về phiên bản thân mình, quan hệ giữa trái đất hữu hình và vô hình, độc nhất là giữa mẫu sống và loại chết khiến con người quan tâm, ao ước lý giải. Sự tiêu giảm của con tín đồ trước thoải mái và tự nhiên và làng mạc hội, dẫn mang đến sự tinh giảm về việc giải thích cái chết của nhỏ người. Khi bị tiêu diệt thì linh hồn đi đâu, thân xác đi đó hay linh hồn vẫn đi đâu? thế giới bên này, trái đất bên kia, sự sống loại chết như vậy nào?... Chúng ta không giải thích được hoặc phân tích và lý giải sai. Đó là đông đảo tiền đề của thờ phụng tổ tiên.
 |
Đại lễ Giỗ quốc tổ Hùng vương vãi của dân tộc Việt Nam. |
Cùng với biểu tượng về các thần linh, biểu tượng về tô tem (totem - vật tổ) mở ra trong thời kỳ thị tộc mẫu mã hệ. Theo nhà phân tích Nga X.A.Tô-ca-rev, bái cúng tiên tổ trong thời tẩy chay tộc mẫu hệ chỉ mới manh nha, không là hiện tượng kỳ lạ phổ biến. đánh tem giáo là quy trình phát triển đầu tiên của thờ phụng tổ tiên.
Tổ tiên trong buôn bản hội nguyên thủy là tổ sư tô tem giáo của thị tộc. Chủ nghĩa tô tem tin rằng, toàn bộ các thành viên của một đội nhóm thị tộc số đông sinh ra từ một số động vật, thực vật, hoặc đồ vật thể giỏi hiện tượng tự nhiên và thoải mái khác. Người trong thị tộc đều phải có quan hệ họ sản phẩm với “tô tem”, bạn đẻ ra vì tô tem nhập vào, khi chết lại quay trở lại với tô tem của mình. Đối với họ, sơn tem là trang bị tổ - vị thần bảo đảm đặc biệt cần họ tôn thờ. Về văn hóa truyền thống tinh thần, thời kỳ Hùng vương dựng nước đã gồm tín ngưỡng sơn tem căn nguyên từ hậu kỳ Đá Cũ nối sát với Thị tộc nhưng tập trung chủ yếu hèn vào thánh sư Chim cùng Rồng.
Ở thời tẩy chay tộc chủng loại hệ, thánh sư tô tem là hầu như vật trong vạn vật thiên nhiên được thần thánh hóa hoặc là các vị thần. Thời tẩy chay tộc phụ hệ, tiên nhân là những người dân đứng đầu thị tộc đầy quyền uy, khi mất họ biến chuyển thần bảo vệ cho gia đình thị tộc.
Tổ tiên trong xã hội có kẻ thống trị được thể hiện tương đối đầy đủ hơn. Họ hay là những người dân giữ địa vị chủ gia đình, gia tộc nhưng đã mất, bao gồm quyền thừa kế cùng di chúc gia tài được luật pháp và xã hội vượt nhận.
Trong quá trình cải tiến và phát triển của lịch sử khái niệm tổ tiên cũng đều có sự thay đổi phát triển. Nó không còn chỉ bó thanh mảnh trong phạm vi huyết thống gia đình, chúng ta tộc... Nhưng đã không ngừng mở rộng ra phạm vi cùng đồng, thôn hội. Sự sinh ra và phát triển của các quốc gia, dân tộc bản địa thường gắn liền với tên tuổi của các người có công tạo dựng, duy trì gìn cuộc sống đời thường của cộng đồng. Họ là đều anh hùng, danh nhân nhưng khi sống được tôn sùng, kính nể, lúc mất được tưởng nhớ, thờ phụng trong các không gian tôn giáo. Ở Việt Nam, bọn họ là đều tổ sư, tổ nghề, thành hoàng làng, nhân vật dân tộc, danh nhân bản hóa...
Về bắt đầu tâm lý, cúng cúng tổ tiên được hiện ra trên cơ sở ý thức vào sự bạt tử của vong linh tổ tiên. Tổ tiên lúc còn sống thì “khôn”, mang lại lúc bị tiêu diệt thì “thiêng”, vẫn ngự trên bàn thờ, vừa ngay sát gũi, vừa xa lạ, lại hết sức đỗi linh thiêng. Con cháu thành kính, tôn thờ tổ sư là tỏ lòng hàm ân tổ tiên. Ý thức về tổ sư là ý thức về cội nguồn. Phụng dưỡng tổ tiên là sự phản ánh tiếp tục của thời gian, là ước nối giữa quá khứ, hiện tại và tương lai. Cuộc đời là bất diệt, chết chưa phải là hết. Những thế hệ tiếp tục nhau, chết chỉ là sự bước đầu của một chu kỳ sinh mới.
Thờ cúng tổ tông là bề ngoài tín ngưỡng mà trải qua nghi lễ cúng cúng nhằm mục tiêu xác lập “mối liên hệ” giữa fan sống với những người chết, giữa tín đồ ở nhân loại hiện trên và trái đất tâm linh.
Nội dung tín ngưỡng của tục bái cúng tổ sư là quan niệm về việc tồn trên của linh hồn với mối liên hệ giữa fan đã bị tiêu diệt và bạn sống (cùng thông thường huyết thống) bằng con đường: hồn về chứng kiến, theo dõi hành vi của con cháu, la rầy trách hoặc phù hộ cuộc sống của họ. Trong tín ngưỡng này, đạo lý là văn bản nổi trội. Trong số những đạo lý đó là “uống nước lưu giữ nguồn”.
Mỗi mái ấm gia đình người Việt đều có bàn bái tổ tiên. |
Thờ cúng thánh sư trong gia đình
Các nghi thức thờ cúng tổ tông ở nước ta tuy nhiều phần phỏng theo nghi lễ Nho giáo, nhưng lại sở hữu những yếu tố rất gần gũi với Phật giáo xuất xắc Đạo giáo. Mặt khác, với đặc thù một tín ngưỡng dân dã, những hành vi lễ thức hay được thực hiện theo trọng tâm thức dân gian với cũng không trọn vẹn thống độc nhất vô nhị ở các gia đình, các địa phương.
Tín ngưỡng cúng cúng tiên sư được biểu thị ở 3 cấp độ khác nhau: tín ngưỡng bái cúng tiên sư cha trong gia đình, họ tộc (dòng họ), tín ngưỡng bái cúng tiên nhân trong làng xã (tín ngưỡng thờ thành hoàng làng) và đỉnh điểm của tín ngưỡng cúng cúng tổ tông là tín ngưỡng thờ phụng Hùng vương (thờ cúng thánh sư trong cả nước).
Với niềm tin thiêng liêng rằng, tổ tông tuy đã bị tiêu diệt nhưng linh hồn vẫn còn tồn tại, có chức năng che chở, phù giúp nhỏ cháu, được thể hiện thông qua nghi lễ cúng phụng. Đó là việc biết ơn, tưởng niệm và tôn thờ những người dân có công sinh thành, tạo thành dựng, bảo đảm an toàn cuộc sinh sống như: cha mẹ, ông bà, cụ, kỵ, tổ tông tổ nghề, thành hoàng, tổ nước...
Quan hệ huyết thống của việt nam khá phức tạp. Mái ấm gia đình chỉ là một đơn vị độc lập tương đối bởi vì giữa các mái ấm gia đình trên một phạm vi nào này lại tồn trên một quan hệ giới tính ràng buộc mà người ta gọi là họ hàng, mẫu tộc. Và theo “quy định” huyết thống ấy, nhiều gia đình sẽ họp thành một ngành, nhiều ngành họp thành một họ. Mỗi họ bao gồm một ông Tổ chung.
Thủy tổ là người sáng lập ra dòng họ, tự đó khối hệ thống các đời cùng dòng máu thông liền nhau cải cách và phát triển theo thời gian. Họ là việc tập hợp tự nhiên và thoải mái những người cùng cái máu, giao hội theo từng đời và những đời vày cùng một ông tổ sinh ra. Chiếc họ ở chỗ này được tính theo trục dọc rất có thể theo họ người mẹ hoặc chúng ta cha, nhưng phần đông được mang theo họ cha. Để tưởng nhớ về nguồn gốc của chúng ta tộc mình, mỗi cái họ đều xây nhà thờ thủy tổ của chiếc họ (còn điện thoại tư vấn là từ đường).
Thờ bái tổ tiên, ông bà đang trở thành một phong tục vào đời sống trọng tâm linh của người việt nam tồn tại qua bao cầm cố hệ là chuẩn mực đạo đức và qui định làm người; đôi khi là một trong những phần quan trọng trong đời sống tâm linh của người việt Nam. Dân Việt trọng lễ nghĩa, hiếu hạnh với bố mẹ và có hiếu với ông bà tổ tiên, với nguồn gốc của mình.
